Interventielogica
Met het uitdaagrecht kan een groep (georganiseerde) bewoners of maatschappelijke organisaties de taken (en budget) van de overheid overnemen als zij denken dat het anders, beter en/of slimmer kan om hun omgeving te verbeteren. Het uitdaagrecht kan, mits goed georganiseerd en gefaciliteerd, bijdragen aan maatschappelijke meerwaarde en betrokkenheid.
Doelen
Het uitdaagrecht kan, mits goed georganiseerd en gefaciliteerd, bijdragen aan maatschappelijke meerwaarde en betrokkenheid, en daarmee ook aan een lokaal gedragen streven naar goede omgevingskwaliteit in een gebied.
Maatregelen
Toepasbaar bij meerdere maatregelen en ontwikkelingen in het landelijk gebied.
Toelichting
Het kan bijvoorbeeld van toepassing zijn op onderhoud, beheer en inrichten van parken en buurten, maar ook om grotere gebiedsontwikkelingen en landschaps- of waterbeheer. Kenmerkend voor het uitdaagrecht is de bottom-upwerking: het idee of project ontstaat bij bewoners of maatschappelijke organisaties en vervolgens wordt de overheid uitgedaagd om taken over te dragen of op zijn minst samen te werken. Een uitdaagrecht kan samengaan met een omwisselbesluit, zodat bestuurders de mogelijkheid hebben een alternatief plan ook vast te stellen en te (laten) realiseren.
De precieze spelregels voor het uitdaagrecht worden vooraf bepaald en gecommuniceerd door de gemeenten, waterschappen en provincies. Dat schept duidelijkheid omtrent de verwachtingen. Het uitdaagrecht vraagt wederzijds vertrouwen en de kunst van het overlaten. Bij het opstellen van de spelregels en toepassing van het uitdaagrecht is het daarom belangrijk om ruimte te bieden aan maatwerk en innovatieve ideeën.
Voorbeelden zijn:
- Inwonersinitiatieven, voorbeeld ‘Natuer mei de Mienskip’ (natuur met de samenleving) (provincie Friesland, 2017)
- Nieuwe Initiatieven en Right to Challenge 2023-2024 (gemeente ’s-Hertogenbosch)
- Blauwe Aanpak Participatie (Waterschap Vallei en Veluwe, 2022)
Brondocumenten:
‘Samen werken aan het Right to Challenge’ (2019, via website VNG)
Kennisnetwerk participatie en uitdaagrecht (www.uitdaagrecht.nl)
‘Uitdaagrecht kan impasse stikstof doorbreken’ (2022)
- Opgave
- Omgevingskwaliteit
- Type instrument
- Juridisch instrument
- Doelgroep
- Anders
- Looptijd/Openstelling
- N.v.t.
Financieringsbron:
Het faciliteren van het uitdaagrecht kan via de reguliere begroting of programma van overheden. De uitvoering wordt particulier gefinancierd middels (gebieds)fonds of begroting van samenwerkende gebiedspartners. Eventueel financieel of met andere middelen ondersteund door overheden.
Juridische grondslag:
Het uitdaagrecht is met ingang van 1 januari 2025 wettelijk verankerd in art. 147 van de Provinciewet, art. 79 van de Waterschapswet en art. 150 van de Gemeentewet middels de Wet versterking participatie op decentraal niveau.