Vrijwillige kavelruil

Interventielogica

Bij vrijwillige kavelruil (of ruilverkaveling bij overeenkomst) komen drie of meer eigenaren op vrijwillige basis overeen om bepaalde, hun toebehorende zaken samen te voegen (grond en gebouwen) en de gegeven massa op bepaalde wijze te verkavelen en onder elkaar bij notariële akte te verdelen. Een kavelruil kan het karakter hebben van een eenvoudige grondruil tussen enkele eigenaren. Er is ook een planmatige variant waarbij naast een verbetering van de agrarische structuur, ook andere beleidsdoelen op het gebied van natuur en water een rol kunnen spelen en er sprake is van een plan (vergelijkbaar met een ruilplan in de wettelijke variant) voor een begrensd gebied en het in zoveel mogelijk in één keer realiseren van de ruilen uit dit plan. Een belangrijke reden voor grondeigenaren om voor kavelruil te kiezen vergeleken met ‘gewone’ Grondverwerving en -verkoop, is de vrijstelling van overdrachtsbelasting die geldt voor kavelruilen. Ook worden er, als de kavelruilen bijdragen aan provinciale beleidsdoelen, provinciale subsidies verleend als vergoeding voor bijvoorbeeld proces- en ruilkosten en notaris- en kadasterkosten.

Doelen

Planmatige kavelruil kan een bijdrage leveren aan natuur-, klimaat-, water- en bodemopgaven waarbij het gaat om realisatie van nieuwe ruimtelijke functies. Door inzet van kavelruil hoeft de overheid grond voor deze functies niet op de juiste locatie te verwerven maar kan de overheid ruilgrond op andere plekken verwerven en die inbrengen in het ruilproces. Kavelruil draagt daarnaast bij aan het versterken van de agrarische structuur (vergroten bedrijfs- en veldkavels, verminderen kavelafstand tot bedrijfslocatie) en aan mogelijkheden voor extensivering en voor compensatie in grond (in plaats van geld) bij functieverandering. Er is minder zekerheid over doelbereik dan bij Wettelijke herverkaveling. Ook lenen complexe, meervoudige, gebiedsopgaven en situaties met sterk versnipperd grondeigendom/ veel grondeigenaren en -gebruikers zich minder goed voor kavelruil.

Maatregelen

Kavelruil kan een rol spelen bij het realiseren van maatregelen waarmee grond gemoeid is zoals natuurontwikkeling, extensivering van grondgebonden landbouw, beekdalherstel en de aanleg van 
bufferzones. Hierbij is het wel nodig dat de overheid over voldoende grondposities beschikt, zodat beschikbare ruilgrond naar de juiste locatie geruild kan worden.

Toelichting

Voor de uitvoering van planmatige kavelruil maken provincies gebruik van kavelruilcoördinatoren en kavelruilcommissies. In veel provincies zijn gespecialiseerde stichtingen of kavelruilbureaus actief die kavelruilprocessen ondersteunen, zoals Stivas in de provincie Noord-Holland en kavelruilbureau Zeeland.

Brondocumenten:

Kavelruil en de Omgevingswet | Informatiepunt Leefomgeving (iplo.nl)
Evaluatie landinrichtingsinstrumentarium Wet inrichting landelijk gebied
Wet inrichting landelijk gebied - Overheid.nl